جغرافیای طبیعی مشهد

جغرافیای مشهد

شهر مشهد مرکز استان خراسان رضوی در سال ۱۳۹۲ با احتساب نواحی منفصل توس و قرقی با ۳۲۸ کیلومتر مربع مساحت، در شمال شرق ایران و در طول جغرافیایی ۵۹ درجه و ۲ دقیقه تا ۶۰ درجه و ۳۸ دقیقه و عرض جغرافیایی ۳۵ درجه و ۴۳ دقیقه تا ۳۷ درجه و ۷ دقیقه و در حوضه آبریز کشف رود، بین رشته کوه‌های بینالود و هزار مسجد واقع است. ارتفاع شهر از سطح دریا ۹۹۹ متر و فاصلهٔ آن از تهران ۹۶۶ کیلومتر است.

زمین‌شناسی
دشت )جلگه) مشهد که جزو حوضه آبریز کشف رود بوده وسعتی بالغ بر ۱۶۵۰۰ کیلومتر مربع داشته که از این وسعت ۵۰۰۰ کیلومتر مربع آن را دشت و بقیه را ارتفاعات تشکیل می‌دهد . از میان سازندهای موجود در این دشت سازند مزدوران )سازند دوران دوم( در رابطه با منابع آب زیرزمینی حائض اهمیت است . این سازند که از رسوبات سخت کربناته تشکیل شده به دلیل وجود فضاهای خالی کارستی قادر است سفره‌های آب زیرزمینی را بوجود آورد. از جمله منابع آب سطحی این دشت نیز می‌توان به خود رودخانه کشف رود اشاره کرد . این رودخانه در گذشته دارای آب زیادی بوده‌است ولی در حال حاضر به علت پایین افتادن سطح آب زیرزمینی و در نتیجه قطع شدن زهکش‌ها تنها درمواقع سیلابی شدید مقداری آب از سرشاخه‌های آن وارد می شوند .
آب و هوا
آب و هوای مشهد معتدل و متغیر است و وزش بادها در آن بیشتر در جهت جنوب شرقی به شمال غربی است. در سال ۱۳۹۱ حداکثر درجه حرارت در تابستان‌ها ۳۶ درجه بالای صفر و کمترین آن در زمستان‌ها ۵ درجه زیر صفر است. شهر مشهد در منطقه مدیترانه ای با باران بهاره قرار گرفته‌ است.
جمعیت
شهر مشهد، در سده اخیر از رشد جمعیت بالایی برخوردار بوده‌است. در نخستین سرشماری رسمی ایران که در سال ۱۳۳۵ انجام گرفت، این شهر، با ۲۴۱٬۹۸۹ نفر جمعیت پس از شهرهای تهران، تبریز و اصفهان، چهارمین شهر پرجمعیت ایران بود. در سرشماری بعدی و در سال ۱۳۴۵، این شهر پس از تهران و اصفهان، جایگاه سوم را در بین شهرهای ایران داشت. در سرشماری سال ۱۳۵۵، مشهد، پس از تهران، دومین شهر پرجمعیت ایران بود و تا
آخرین سرشماری در سال ۱۳۹۰، همین جایگاه را داشته‌است.
براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۰ خورشیدی، جمعیت شهر مشهد (بدون در نظر گرفتن توس و قرقی ) در این سال، بالغ بر ۲٬۷۶۶٬۲۵۸ نفر بوده‌است. براساس آخرین برآوردها جمعیت مشهد در سال ۱۳۹۲ برابر ۲،۹۰۶،۷۸۲ نفر است.
بافت های فرسوده و سکونتگاههای غیر رسمی شهر مشهد :
شهر مشهد نیز همچون سایر کلانشهرهای کشور با پدیده حاشیه نشینی و اسکان غیر رسمی روبروست. مناطق محروم و آسیب پذیری همچون هلالی شمال، شمال شرق، شرق و جنوب شرقی این شهر مذهبی رادر برگرفته و علاوه برآن مجمع الجزایری ازمحلات نامتعارف حتی در میان مناطق مرفه نشین نیز به چشم می خورد . با در نظر گرفتن سه شاخص
ریز دانگی: به معنای کوچک بودن قطعات و ابعاد املاک می باشد (بیشتر در تهران و کلانشهرها صادق است، در شهرهای قدیمی و تاریخی ابعاد املاک بزرگتر هستند) .
ناپایداری: به معنای نداشتن استحکام لازم و غیرپایدار بودن سازه‏ها .
نفوذناپذیری: به معنای فراهم نبودن امکان خدمات‏رسانی مناسب (امدادی و زیرساختی) در شرایط بحرانی می باشد .
بافت های فرسوده در شهر مشهد حدود ۸ درصد از مساحت شهر مشهد را به خود اختصاص داده است که ۱۹ درصد جمعیت شهر در این محدوده های مستقر می باشند و کارشناسان معتقدند که بافت فرسوده علاوه بر این شاخص‌ها، به لحاظ اجتماعی ، فرهنگی و اقتصادی نیز دچار مشکل است. در واقع بافت فرسوده از چرخه اقتصادی شهر خارج شده ‌است و اقدامات نوسازی در آن انجام نمی‌شود و در نتیجه سرمایه‌ها از آن خارج می‌شود.

و همچنین با توجه به تعریف سکونت گاههای غیر رسمی ، که بافت هایی هستند که عمدتاً مهاجرین روستایی و تهیدستان شهری را درخود جای داده اند و بدون مجوز و خارج از برنامه ریزی رسمی و قانونی توسعه شهری (طرح های جامع وتفصیلی) دردرون یا خارج از محدوده شهرها به وجود آمده اند و اینگونه بافت ها عمدتاً فاقد سند مالکیت و از نظر ویژگیهای کالبدی و زیست محیطی و همچنین برخورداری ازخدمات و زیر ساختهای شهری همانند بافت های فرسوده شدیداً دچارکمبود می باشند با اختصاص ۱۳ درصد از مساحت شهر مشهد به خود ۳۲ درصد جمعیت شهر را در خود جا داده است .